Οι Χαλκιδικιώτες Αγωνιστές του 1821
Kαθοριστικό ρόλο όμως στην τελική έκβαση της επανάστασης διαδραμάτισαν οι αγωνιστές της Χαλκιδικής και ευρύτερα της Μακεδονίας, που θυσίασαν τη ζωή τους δίνοντας άνιση μάχη απέναντι στους Οθωμανούς κατακτητές ή συνέχισαν να πολεμούν σε άλλα μέτωπα. Η δράση τους παραμένει στα «ψιλά» της ιστορίας, όπως και το βαρύ τίμημα που πλήρωσαν γι’ αυτήν τα χωριά της περιοχής.
Με την έναρξη της ελληνικής Επανάστασης του 1821 από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στις παραδουνάβιες χώρες (Βλαχία, Μολδαβία) έρχονταν στην Ελλάδα από τις επαναστατημένες περιοχές ειδήσεις, οι οποίες προκαλούσαν στους υπόδουλους Έλληνες εθνικό ενθουσιασμό και επαναστατική αγωνιστική διάθεση. Στη Μακεδονία οι περιοχές που ανταποκρίθηκαν σχετικά γρήγορα στο κάλεσμα της εθνικής εξέγερσης ήταν η Θεσσαλονίκη, η Χαλκιδική και οι μονές του Αγίου Όρους.
Στις 23 Μαρτίου του 1821, ο Εμμανουήλ Παπάς αποβιβάστηκε σε έναν όρμο του Αγίου Όρους, πιθανόν στη Mονή Βατοπεδίου, με πλοίο του θρακιώτη φιλικού Αντώνη Βισβίζη μεταφέροντας όπλα και πολεμοφόδια που είχε αγοράσει ο ίδιος.

Σε σύσκεψη των μοναχών στη Μονή Εσφιγμένου αποφασίστηκε η γενική στρατολογία όλων των ανδρών της Χαλκιδικής που μπορούσαν να φέρουν όπλα.
Στον παρακάτω κατάλογο στην πρώτη στήλη αναφέρεται το χωριό καταγωγής των αγωνιστών. Στη δεύτερη στήλη ο αριθμός των γνωστών ονομάτων αγωνιστών του 1821 από κάθε χωριό. Στην τρίτη στήλη Χαλκιδικιώτες Αγωνιστές του 1821 που διαθέτουν φάκελο στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Στην τέταρτη στήλη αριθμός τιμηθέντων Χαλκιδικιωτών από τον βασιλιά Όθωνα με αργυρό, σιδερένιο και χάλκινο αριστείο ανάλογα με τον στρατιωτικό τους βαθμό.




Οι Χαλκιδικιώτες αξιωματικοί και στρατιώτες αγωνίστηκαν επάξια και δεν υπολείπονται σε τίποτα από τις μεγάλες μορφές των ηρώων του 1821.
Από τη Μακεδονία έως την Κρήτη παραβρέθηκαν σε σημαντικά γεγονότα της επανάστασης σε όλο το κρίσιμο διάστημα της δεκαετίας του 1820-1830. Στα Βρυσάκια της Εύβοιας το 1822, στο Τρίκερι και στη Σκιάθο το 1823, στην Κάρυστο και στα Στύρα, στα Ψαρά το 1824, στην Ύδρα την περίοδο 1824-1825, στην Πελοπόννησο κατά του Ιμπραήμ το 1825, στο Μεσολόγγι και στην Αταλάντη το 1826, στην Αττική, στη Χίο, στην Κρήτη και ξανά στο Τρίκερι το 1827, στη Θάσο το 1828, στην Πέτρα της Βοιωτίας και στον Ανηφορίτη το 1829. Όπου τους κάλεσε η πατρίδα και η εκάστοτε κεντρική διοίκηση έσπευσαν να παραβρεθούν θέτοντας τον εαυτό τους στη διάθεση του αγώνα. Κάποιοι έδωσαν και τη ζωή τους για την ελευθερία της πατρίδας. Πέρα από τους εκατοντάδες ανώνυμους Χαλκιδικιώτες που έπεσαν στα πεδία των μαχών, αναφέρουμε και τις επώνυμες περιπτώσεις των οπλαρχηγών Λάμπρου Αδάμ ή Ζορμπά από την Κασσάνδρα, που έπεσε ηρωικά στην καταστροφή των Ψαρών το 1824 και του Άγγελου Τζίτζου από τη Συκιά, που αγωνίστηκε μέχρι την τελευταία του αναπνοή στη μάχη της Αταλάντης το 1826.
Αργότερα, από το 1828 και μετά, με την έλευση στην Ελλάδα του Ι. Καποδίστρια, πολλοί Χαλκιδικιώτες κατέλαβαν αξιόλογες θέσεις αξιωματικών στον νεοσύστατο τακτικό στρατό στη Στερεά, στα νησιά και στην Πελοπόννησο. Είναι συγκινητικό για τον ερευνητή να εντοπίζει ονόματα συμπατριωτών του στα περισσότερα σώματα του νεοσύστατου τακτικού ελληνικού στρατού, στο πεζικό, στο πυροβολικό, στο ιππικό, «στο ναυτικό, στη χωροφυλακή, στη συνοριοφυλακή, ακόμη και στον λόχο των υπονομοποιών».
Ο Αποστολάρας Βασιλείου (1800-1833) από το Γομάτι έφτασε στον βαθμό του πεντακοσίαρχου της της χιλιαρχίας το 1829 και του ταγματάρχη το 1830. Ο Κωνσταντίνος Δουμπιώτης (1793-1848) το 1830 τοποθετήθηκε ως πεντακοσίαρχος στο 14ο τάγμα και το 1832 προβιβάστηκε σε χιλίαρχο. Ο Αθανάσιος Χαλκιώτης, οπλαρχηγός από τα Σιποτνίκια (1800-1870), έφτασε έως τον βαθμό του ταγματάρχη το 1832. Ο Αναστάσιος Χυμευτός (1796-1855) από τα Παζαράκια, μετά την επιστροφή του από την Κασσάνδρα στην Αταλάντη το 1830, προβιβάστηκε σε χιλίαρχο. Ο αδελφός του Ιωάννης (1793-1874) τον Μάρτιο του 1832 προβιβάστηκε σε ταγματάρχη. Ο Αθανάσιος Σαραφιανός ή Κατούνας (1790-1854) από τη Βάλτα το 1830 ήταν υποταγματάρχης. Έχασε τη ζωή του το 1854 στη Χαλκιδική υπερασπιζόμενος για άλλη μια φορά την πατρίδα του στο πλευρό του Τσάμη Καρατάσου. Ο Γαρόφαλλος Αντωνίου (1801-1860) από την Άθυτο και ο Ιωάννης Παπαθεοδόση (1798-1844) από τον Άγιο Νικόλαο το 1832 τιμήθηκαν με στρατιωτικό δίπλωμα υποταγματάρχη. Ο Γεώργιος Τζατζαρώνης (1793-1870) από τον Παρθενώνα το 1832 προβιβάστηκε σε υποταγματάρχη. Ο Στέριος Χαϊτάς από τα Μαδεμοχώρια και ο Διαμαντής Νικολάου από το Παλαιοχώρι επί Καποδίστρια ονομάστηκαν σημαιοφόροι. Ο Αναστάσιος Σκοτίδας (1795-1870) από τη Συκιά το 1828 κατατάχτηκε στις χιλιαρχίες ως εκατόνταρχος. Ο Γεώργιος Παπαμανώλης (1794- 1866) από τη Γαλάτιστα, υπηρέτησε την περίοδο 1829-1833 ως σαλπιγκτής στο ιππικό του Δ. Καλλέργη. Ο Ελευθέριος Ιωάννου (1799) από τη Λιαρίγκοβη το 1832 τιμήθηκε με τον βαθμό του υποταγματάρχη. Ο Στεριανός Παπαδημητρίου (1801) από τα Μαδεμοχώρια έφτασε το 1832 στον βαθμό του λοχαγού. Ο Κωνσταντίνος Σκανδάλης από το Παλαιοχώρι και ο Ιωάννης Γεωργίου από την Καλάνδρα επίσης το 1832 προβιβάστηκαν υπολοχαγοί. Ο Δημήτριος Βασιλείου από τον Γαλαρινό (1793) και ο Στέριος Εμμανουήλ από το Γομάτι αποστρατεύτηκαν ως ανθυπολοχαγοί. Ο Συνέσιος Γαλατσάνος (1780) από τη Γαλάτιστα και ο Νικόλαος Τριανταφύλλου (1795) από το Παλιούρι υπηρέτησαν στα ελαφρά τάγματα του τακτικού στρατού ως στρατιωτικοί ιερείς. Όλοι αυτοί οι στρατιωτικοί άνδρες, και πληθώρα άλλων, εκπροσώπησαν τη Χαλκιδική και τη Μακεδονία τόσο στον Αγώνα της Ανεξαρτησίας, όσο και στον τακτικό στρατό του Ελληνικού κράτους, επί Καποδίστρια αρχικά το 1828 και επί Όθωνα αργότερα.
Οι ανωτέρω αναφερόμενοι Χαλκιδικιώτες τίμησαν τον τόπο καταγωγής τους, αρκετοί επαινέθηκαν με αριστεία και παράσημα από την Ελληνική Πολιτεία. Ωστόσο η ιδιαίτερη πατρίδα τους, αλλά και οι πατρίδες των υπολοίπων γνωστών και αγνώστων ηρώων του 1821 εξακολουθούν να παραμελούν την υποχρέωσή τους να αποδώσουν τον απαραίτητο φόρο τιμής στα τέκνα τους. Τα μικρά αλλά και τα μεγάλα χωριά της Χαλκιδικής γης, η Κασσάνδρα, η Σιθωνία, τα Ζερβοχώρια, τα Μαντεμοχώρια έχουν να επιδείξουν μεγάλες μορφές του 1821. Αντί αυτού αναλωνόμαστε στις ξερές παρελάσεις και στις δεξιώσεις με τα λουκούμια που ακολουθούν. Είναι αναγκαία συνθήκη εκτός από τον Κολοκοτρώνη και τον Καραϊσκάκη να γνωρίσουν τα παιδιά μας τους Βαβδινούς, τους Γαλατσιάνους, τους Μεταγγιτσινούς, τους Παρθενιώτες, τους Κασσανδρινούς, τους Μαντεμοχωρίτες και όλους τους σημαντικούς και λιγότερο σημαντικούς αγωνιστές του 1821 από τη Χαλκιδική. Εξάλλου αν δεν υπήρχαν οι απλοί στρατιώτες τι θα μπορούσαν να κάνουν μόνοι τους οι στρατηγοί. Ο ιδρώτας και το αίμα τους ζητούν αναγνώριση.

To ergoxalkidikis.gr θεωρεί δικαίωμα του κάθε αναγνώστη να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, τονίζουμε ρητά ότι αυτό δε σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, καθώς αυτές εκφράζουν τον εκάστοτε χρήστη, σχολιαστή ή αρθρογράφο.