Στέλιος Χαλκίτης: Μπορεί ο άνθρωπος να πράττει με ελεύθερη βούληση;

Ζούμε σε μια εποχή που, παρόλο που μπορεί να αισθανόμαστε και να πιστεύουμε ότι είμαστε ελεύθεροι, όλο και περισσότερο οι άνθρωποι εγκλωβίζονται σε μια σειρά από γεγονότα και στοιχεία, τα οποία τους βάζουν σε μια φυλακή.

«Μήπως η ανεξαρτησία είναι ένας ωραίος μύθος; Η ελευθερία που θεωρούμε αυτονόητη, δεδομένη και έτοιμη να ασκηθεί δεν ασκείται και τόσο εύκολα; Το άτομο συνήθως επιλέγει να προσαρμοστεί σε αυτό που επιβάλλει η κοινή γνώμη. Προτιμά να γίνει ένα με αυτό, να υποτάσσεται στη βούληση των πολλών και όχι να υπερασπίζεται τις δικές του θέσεις, τα προσωπικά του “θέλω”.

Ο αγώνας για την αλήθεια είναι πολλές φορές αγώνας μοναχικός και η μοναξιά τρομάζει. Το άτομο υποτάσσεται στη μάζα και έτσι η εξάρτηση από τους άλλους οδηγεί στην πλάνη. Το καθιστά αντικείμενο, και όχι ελεύθερο υποκείμενο. Η ηθική ανδρεία και η πνευματική εντιμότητα δυστυχώς είναι πολύ λίγων κλήρος αλλά μόνο με αυτές τις σπάνιες ικανότητες σπάζει ο άνθρωπος τα δεσμά της πλάνης και κατακτά την ελευθερία της αλήθειας.

Μπορεί ο άνθρωπος να πράττει με ελεύθερη βούληση;

Δεν μπορούμε να αλλάξουμε διότι δεν μπορούμε να ενεργήσουμε με ελεύθερη βούληση.  Ζούμε σε ένα πλαίσιο αυτοθέλητης ειλωτείας. Αδρανοποιούμαστε από απάθεια, από ζηλωτική παραμονή στην απραξία. Στηριζόμαστε σε σύμβολα (τους αποδίδουμε δυνάμεις, εξουσίες και ευθύνες που δεν έχουν).

Επιβιώνουμε σύμφωνα με τις επιταγές ακραίων ειωθότων(=καθιερωμένες και επιβεβλημένες ενέργειες, περιβεβλημένες πλήρους και υποσυνείδητης ιδιοτέλειας, που στόχο έχουν να εξασφαλίσουν την έξωθεν καλή μαρτυρία).

Ο λόγος που κινητοποιεί την παρόρμηση, την απάθεια, τα σύμβολα και τα ακραία ειωθότα είναι η ιδιοποίηση ταυτοτήτων σε παθολογικό βαθμό απόλυτης ταύτισης με το ιδιοποιούμενο πρόσωπο, αντικείμενο ή ιδιότητα (έντονη έλξη η απώθηση από κάτι, είναι ο ορισμός της ταύτισης).

Βρισκόμαστε σε μια καταγωγική σύγχυση ταυτότητας. Αυτή η ακαθοριστία, το ανεξιχνίαστο της καταγωγής και το αόριστο του επέκεινα, δημιουργεί την αναγκαιότητα στο υποκείμενο, στον άνθρωπο, να συμβληθεί με άλλα υποκείμενα σε συλλογικά μοντέλα που διατηρούν μια σχετική ευστάθεια στην ταυτότητα, τρόπον τινά να ομογενοποιηθεί.

Αν υποθέσουμε ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας κατάστασης όπου απαιτείται πράξη

– Η έλλογη σκέψη χρονοτριβεί ανυπόφορα να αποφασίσει, αναλύοντας δεδομένα.

– Το συναίσθημα αγνοεί την συμπαρουσία (με την έλλογη σκέψη) και εκμεταλλεύεται το μεσοδιάστημα όπου η έλλογη σκέψη χρονοτριβεί. Το συναίσθημα μάς επιβάλλεται ταχύτερα.  Έτσι αγόμαστε και φερόμαστε από παρορμήσεις.

Υπάρχουν τρόποι να πράττουμε με ελεύθερη βούληση αρκεί:  Να ισχυροποιήσουμε τη θέληση, Να αναπρογραμματίσουμε το νου μας. Να αποδομήσουμε εξιδανικευμένες ταυτίσεις

Η ελεύθερη βούληση δεν είναι απροσπέλαστη. Αν ισχυροποιήσουμε τη θέληση, αν αναπρογραμματίσουμε το νου μας και αποδομήσουμε εξιδανικευμένες ταυτίσεις τότε ναι μπορούμε να πράξουμε με ελεύθερη βούληση».

*Απόδοση από διάλεξή του στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο της Θεσσαλονίκης.

—————————————————————————–

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΣΤΕΛΙΟΣ ΧΑΛΚΙΤΗΣ

Ο συγγραφέας Στέλιος Χαλκίτης (1962-2024) ήταν πολυγραφότατος και πολυβραβευμένος. Γεννήθηκε στην Κάλυμνο, όπου έζησε, δραστηριοποιήθηκε, εργάστηκε και συνέγραψε. Κατά τη διάρκεια των εγκύκλιων σπουδών του, αλλά και αργότερα, σε μια προσπάθεια να βρει απαντήσεις στις υπαρξιακές του ανησυχίες, ταξίδεψε σε Ινδίες, Θιβέτ, Ιμαλάια, Άγ. Όρος κλπ. Ασχολήθηκε με την αστροφυσική, τη φιλοσοφία και τη συγγραφή.

Επί σειρά ετών αρθρογραφούσε σε ελληνικές εφημερίδες για πολιτικά, φιλοσοφικά και κοινωνικά θέματα, υποστηρίζοντας με θέρμη τα ανθρώπινα δικαιώματα, την ισότητα των γυναικών και την ισότητα εν γένει, όπως και την ανάγκη αναθεώρησης πάσης φύσεως βεβαιοτήτων. Συχνά ήταν προσκεκλημένος σε πνευματικά ιδρύματα, φιλοσοφικά συμπόσια ή άλλες εκδηλώσεις όπου δίνει διαλέξεις φιλοσοφικού ή ψυχολογικού χαρακτήρα που τυγχάνουν μεγάλης αποδοχής από το ευρύ κοινό και μέλη της πανεπιστημιακής κοινότητας.

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

“Οι απαράφθορες”, 2020, εκδόσεις IANOS, Θεσσαλονίκη, “De Profundis, αναμάρτητοι έρωτες”, 2017, εκδόσεις Πηγή, Θεσσαλονίκη, “Ante Tractatum φιλοσοφικές σημειώσεις”, 2015, εκδόσεις Ρώμη, Θεσσαλονίκη, “Marginus Morius”, 2014, Vanguard Press, Μεγάλη Βρετανία, “Ο Λούσηρος”, 2013, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, “Μάργκινους Μόριους”, 2012, εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλονίκη, που έχει κάνει ήδη δεύτερη έκδοση (2015), Το “Ante Tractatum φιλοσοφικές σημειώσεις” διδάχτηκε στο Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ.

Αξίζει να διαβάσετε:

Ελεύθερη με περιοριστικούς όρους η η 45χρονη οδηγός της Porsche, για το τροχαίο στην εθνική οδό Θεσσαλονίκης – Ν. Μουδανιών Πόσο χρονών θα ήταν ο σκύλος σας αν ήταν … άνθρωπος ; Τι θα πει να είσαι άνθρωπος τής Εκκλησίας; Στέλιος Καζαντζίδης: Η ζωή του γίνεται κινηματογραφική ταινία Ο Στέλιος Ρόκκος έρχεται στον Άγιο Νικόλαο για να γράψει… Μεγάλες Στιγμές! Αντίο στον Χρήστο Μπλε: Ένας Άνθρωπος που Αγάπησε τον Τόπο και το Ποδόσφαιρο