Δύο μοναδικά είδη της Σιθωνίας
Τη Σιθωνία χαρακτηρίζει η μοναδικότητα σε διάφορα επίπεδα. Ειδικά σε σχέση με το φυσικό περιβάλλον, χλωρίδα και πανίδα, η Σιθωνία μπορεί να περηφανεύεται για το μακροβιότερο φυτό της Ευρώπης, το κωνοφόρο δέντρο ίταμος, αλλά και για την παρουσία μιας σπάνιας ράτσας βοοειδών, που φέρει μάλιστα την ονομασία «φυλή της Συκιάς».
Το πανάρχαιο δέντρο του ίταμου που εντοπίζεται σε ομώνυμη κορυφή της Σιθωνίας, έχει ηλικία μεγαλύτερη των δύο χιλιάδων ετών, με κάποιους μάλιστα να υποστηρίζουν ότι βλάστησε στα χρόνια του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το συγκεκριμένο δέντρο δεν έχει πια τριγύρω του άλλα δέντρα, συνήθως όμως το είδος του αναπτύσσεται στη σκιά οξιών και ελάτων. Γενικά το αειθαλές αυτό είδος, που μεγαλώνει σε υψόμετρο πάνω από 600 μέτρα, έχει βραδύ ρυθμό ανάπτυξης και είναι αιωνόβιο.
Αυτή η ιδιαιτερότητά του να είναι εξαιρετικά πολυετές, μάλλον συνδέεται με την μοναδική ιδιότητά του να μην προσβάλλεται από ασθένειες, λόγω της πανίσχυρης τοξικότητάς του. Οι τοξίνες του είναι συγκεντρωμένες κυρίως στα φύλλα και τους καρπούς και μπορεί να προκαλέσουν γρήγορο θάνατο σε κάθε θηλαστικό, ακόμα και στους ανθρώπους, που ενδεχομένως θα καταναλώσουν ποσότητές του. Η τοξίνη του ίταμου ήταν μάλιστα γνωστή από την αρχαιότητα, γι’ αυτό, σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία, η θεά Άρτεμη την περιέχυσε στις αιχμές των βελών της για να σκοτώσει τα παιδιά της ιόβης, ενώ οι Ερινύες τιμωρούσαν τους ανθρώπους με αυτό το δηλητήριο. Ο ίταμος είχε διαχρονικά μάλιστα μεγάλη συμβολική σημασία και σε άλλους πολιτισμούς, αφού λόγω του ότι είναι ένα μυστηριώδες δέντρο που σκοτώνει αλλά δεν πεθαίνει, έχει συνδεθεί με τον θάνατο και την αθανασία και έτσι συναντάται συχνά σε κοιμητήρια και εκκλησίες ευρωπαϊκών πόλεων.
Σήμερα, εκχύλισμα των φύλλων και ειδικά του φλοιού αξιοποιείται από τις φαρμακοβιομηχανίες για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Αυτό όμως δυστυχώς έχει ως αποτέλεσμα να κινδυνεύει το είδος από εξαφάνιση, καθώς αποφλοιώνονται παράνομα πολλά δέντρα για να χρησιμοποιηθούν οι μεγάλες ποσότητες ταξόλης του στη φαρμακολογία. Έτσι το είδος ίταμος έχει παγκοσμίως χαρακτηρισθεί ως απειλούμενο είδος και προστατεύεται από διεθνείς συμβάσεις. Έχουμε χρέος λοιπόν το συγκεκριμένο δέντρο του Ίταμου, το οποίο έφτασε να είναι και το μακροβιότερο της Ευρώπης, περνώντας αλώβητο μέσα από πυρκαγιές που κατέκαψαν ολοσχερώς τη Σιθωνία σε διάφορους αιώνες, να το προστατεύσουμε πάση θυσία ώστε να συνεχίσει και στο μέλλον να στέκει αγέροχο στους γρανιτόβραχους της οροσειράς του Δραγουντέλη αντικρύζοντας τον Σιγγιτικό.
Όσον αφορά στα βοοειδή της «φυλής της Συκιάς», είναι από τα ελάχιστα αυτόχθονα είδη ζώων στην Ελλάδα, που για πολλούς αιώνες εκτρέφονταν και χρησιμοποιούνταν κατά κόρον από τους αγρότες όλων των χωριών της Σιθωνίας τόσο για προσωπική κατανάλωση όσο και στις βαριές γεωργικές εργασίες. Πρόκειται για μικρόσωμα ζώα καφέγκριζου χρώματος, μέσου βάρους 325 κιλών και μέσου ύψους ακρωμίου 118 εκατοστών, με μορφολογικά δηλαδή χαρακτηριστικά τελείως διαφορετικά από τις κεντροευρωπαϊκές αγελάδες γαλακτοπαραγωγής. Επιπρόσθετα, τα άτομα των βοοειδών της «φυλής της Συκιάς» είναι εξαιρετικά ευκίνητα και χαρακτηρίζονται από υψηλή ανθεκτικότητα. Έχουν ακόμα μειωμένες βιοτικές και διατροφικές απαιτήσεις και διαθέτουν υψηλή αναπαραγωγική ικανότητα, καθώς και αποδεδειγμένη δυνατότητα προσαρμογής στις συνθήκες του σιθωνιακού περιβάλλοντος. Δυστυχώς όμως, ο εκφυλισμός των αυτόχθονων αγελάδων της Συκιάς λόγω της απρογραμμάτιστης διασταύρωσης με ξενικές φυλές έχει οδηγήσει στον ολοκληρωτικό σχεδόν αφανισμό αυτού του σπάνιου ζώου της Σιθωνίας που διαβιούσε σε αγελαία μορφή στις πλαγιές της και αποτελούσε σημαντική βιολογική κληρονομιά της. Σήμερα μάλιστα κατατάσσεται στην κατηγορία «κατάσταση εξαφάνισης» αφού μέχρι δύο δεκαετίες πριν δεν υπήρχαν παρά ελάχιστες δεκάδες βοοειδών της φυλής της Συκιάς και τώρα πια φαίνεται ότι απέμειναν μόνο ελάχιστες μονάδες καθαρόαιμων ζώων. Οφείλουμε επομένως να δράσουμε άμεσα για να προστατέψουμε τα αυτόχθονα βοοειδή της «φυλής της Συκιάς» που για αιώνες αποτελούσαν ενεργά στοιχεία της παραδοσιακής κοινωνικο-οικονομικής ζωής της Σιθωνίας και ήταν προικισμένα με τις κατάλληλες κληρονομικές καταβολές για να διαβιούν τέλεια προσαρμοσμένα στο περιβάλλον της.
Ως Σίθωνες λοιπόν, κάτοικοι αυτού του ευλογημένου τόπου και συγκάτοικοι του αρχαιότερου δέντρου της Ευρώπης και μιας από τις ελάχιστες αυτόχθονες φυλές ζώων της Ελλάδας, έχουμε καθήκον να υπερασπιστούμε το δικαίωμα των παιδιών μας να συνεχίσουν να συνυπάρχουν στο διηνεκές με αυτά τα μοναδικά είδη χλωρίδας και πανίδας της Σιθωνίας
ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΗΜ. ΣΜΑΓΑΣ
Δρ. Αρχαιολογίας
ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Τεύχος 56ο

To ergoxalkidikis.gr θεωρεί δικαίωμα του κάθε αναγνώστη να εκφράζει ελεύθερα τις απόψεις του. Ωστόσο, τονίζουμε ρητά ότι αυτό δε σημαίνει ότι υιοθετούμε τις απόψεις αυτές, καθώς αυτές εκφράζουν τον εκάστοτε χρήστη, σχολιαστή ή αρθρογράφο.